استفاده از این سنگ در اتحادیه صنف طلافروشان منسوخ شده است ولی به علت سهولت استفاده و سرعت نتیجه گیری در تشخیص طلای اصل از بدل، این سنگ همچنان در خرده فروشی های طلا مورد استفاده قرار می گیرد.
سنگ محک چیست؟
اگر سری به بازار خرده فروشی های طلا بزنید حتما سنگ محک یا لیدی را خواهید یافت، چرا که از گذشته های دورکه تکنولوژی به جهان انسان ها پا نگذاشته بود تا حال که جز لاینفک زندگیمان شده، سنگ محک برای تشخیص طلا های اصل و بدل و تعیین عیار آن ها استفاده می شده است. سنگ محک سنگی به رنگ سیاه به جنس سیلیسیم و کوارتز است. سطحی نرم و لطیف و پوشیده از دانه های ریز دارد و به علت شباهتش به سنگ لیدیت به آن سنگ لیدی هم می گویند.
سنگ محک از قدیم تا کنون
تورق تاریخ نشان می دهد قدمت مورد استفاده قرار گرفتن این سنگ به دوره هاراپا در تمدن دره سند برمی گردد و مردمان یونان باستان نیز در۲۶۰–۱۹۰۰ قبل از میلاد برای آزمایش خلوص فلزات نرم از سنگ محک استفاده می کردند. در حال حاضر نیز با وجود اینکه عیار به دست آمده به وسیله سنگ محک با استاندارد های جهانی مطابقت ندارد و استفاده از این سنگ در اتحادیه صنف طلافروشان منسوخ شده است ولی به علت سهولت استفاده و سرعت نتیجه گیری در تشخیص طلای اصل از بدل، این سنگ همچنان در خرده فروشی های طلا مورد استفاده قرار می گیرد. البته توجه داشته باشید که سنگ محک فقط برای تشخیص عیار طلاهای کم وزن و ورقه های نازک طلا مورد استفاده قرار می گیرد چرا که برای سنجش عیار طلاهایی مانند شمش ها یا جواهرات توپر استفاده از سنگ محک فقط برای لایه ی رویی آن ها پاسخگو است و در صورت اینکه قصد استفاده از سنگ محک را داشته باشیم باید طلا را برش داد.
تیزاب سلطانی چیست و چگونه ساخته می شود؟
قبل از اینکه مستقیما به روش استفاده از سنگ محک بپردازیم لازم است شما را با دستیار و مکمل این سنگ در پروسه تشخیص طلای اصل از بدل آشنا کنیم. سنگ محک به تنهایی کارایی ندارد و اسید نیتریک خالص همان دستیار سنگ محک است. این ماده به علت کاربردش در تشخیص فلزاتی با ارزش همچون طلا و پلاتین به تیزاب سلطانی شهرت یافته. لازم به ذکر است که این ماده که در اصطلاح به آن جوهر شوره نیز می گویند توسط زکریای رازی کشف شده است. تیزآب سلطانی (به انگلیسی: Aqua regia) محلولیست بسیار خوردنده و دود زا به رنگ زرد یا قرمز که از ترکیب اسید نیتریک و اسید هیدروکلریدریک غلیظ، در نسبت حجمی یک به سه ساخته می شود. توجه داشته باشید که فرمول ساخت این محلول را با توجه به اینکه برای تشخیص طلا در چه عیاری به کار می رود تغییر می دهند. اصولا این کار را با اضافه کردن اسید کلریدریک انجام می دهند.
هشدارهای استفاده از تیزاب سلطانی:
- تیزاب سلطانی یک محلول به شدت خورنده است تا حدی که پلاتین را به راحتی در خود حل می کند. در هنگام استفاده از این محلول دقت کنید که به هیچ عنوان با پوست دست و حتی اشیا اطرافتان تماس پیدا نکند.
- این محلول را به هیچ عنوان در منزل و در دسترس کودکان و افرادی که اطلاعات کافی از آن ندارند قرار ندهید.
- محلول را دور از نور خورشید قرار دهید و بهتر است به صورت روزانه و برای مصرف همان یک روز تهیه شود.
نحوه استفاده از سنگ محک و تیزاب سلطانی
- در ابتدا فلز مورد نظرمان را بیست مرتبه به روی سنگ محک می کشیم
- یک قطره از تیزاب سلطانی را به روی همان قسمت می کشیم
- هم اکنون وقت مشاهده و تحلیل رسیده است. بعد از اینکه مرحله یک و دو را انجام دهید امکان رخداد سه تغییر وجود دارد که هریک نشانه ایست و در ادامه بیان معنی هر یک از این رخدادها می پردازیم.
هیچ واکنشی دیده نمی شود: فلز مورد آزمایش شما طلایی است با عیار همان محلول تیزابی که مورد استفاده قرار دادید.
رنگی که به واسطه کشیده شدن فلز به روی سنگ محک ایجاد شده کمرنگ تر می شود: عیار فلز مورد آزمایش شما از عیار محلولتان کمتر است
رنگی که به واسطه کشیده شدن فلز به روی سنگ محک ایجاده شده به کلی محو می شود: این بدان معنیست که فلز مورد آزمایش طلا نیست یا اگر هم درصد طلایی دارد بسیار کم است که برای تشخیص ان باید از روش های دیگری استفاده کنید.
روش تمیز کردن سنگ محک
سطح سنگ محک بعد از چند مرتبه استفاده شدن بسته به اندازه سطح سنگ پر می شود و برای استفاده مجدد باید تمیز شود. برای تمیز کردن سطح سنگ ابتدا روی آن از محلول تیزاب سلطانی بریزید و بعد نمک بپاشید. در آخر محلول و نمک را از سطح سنگ با آب بشویید.
